ქრისტეს მიერ სალოსნი, როგორც ასკეტები და საეკლესიო ნიმუშნი

დღეს ვაგრძელებთ არქიმანდრიტ პავლოს პაპადოპულოსის კვლევის გამოქვეყნებას, ქრისტეს მიერ სალოსთა, როგორც საეკლესიო ნიმუშთა ადგილთან დაკავშირებით. შესავალი სიტყვის შემდეგ (http://www.pemptousia.gr/?p=55672), განიხილება სალოსობა, როგორც ასკეტობის განსაკუთრებული სახეობა და მისი სახელწოდების თავდაპირველი წარმომავლობა.

I. „სალოსობა“ და სალოსი წმიდანების ამოცნობა

1. მოღვაწეობის განსაკუთრებული ფორმა

სალოსობა მოღვაწეობის ის განსაკუთრებული ფორმაა, რომელიც უმთავრესად აღმოსავლეთის ეკლესიაში განვითარდა და რომელიც მართლმადიდებლური სულიერი ცხოვრების უეჭველად ერთიან და განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს. მართლმადიდებლური ეკლესიის წმიდათა ცხოვრებებში სალოსები ჰაგიოგრაფიულ „კატეგორიას“ ქმნიან, როგორებიც არიან იერარქები, მოწამეები, ღირსნი და სხვანი. სალოსად ითვლება ის, ვინც ღმრთისაგან მოწოდებულია მორჩილებისათვის და მოციქულის სიტყვების „უკუეთუ ვისმე ბრძენ ჰგონიეს თავი თჳსი თქუენ შორის ამას სოფელსა, სულელ იქმენინ, რაÁთა იყოს იგი ბრძენ“ [კორინთელთა მიმართ I ეპისტ., 3:18] ცხოვრებაში გასატარებლად [1].

უკვე ჩვენი წელთაღრიცხვის მეორე საუკუნიდან მრავალი ქრისტიანი მისდევს მოღვაწეობის მკაცრ ფორმას, მაშინდელი გახრწნილობისა [2] და დევნის [3] გამო. იმ დროს მოღვაწეობის ძალიან მკაცრი ფორმები გაჩნდა, რომლებსაც მკაცრი ასკეტები [4], განდეგილნი [5], მესვეტენი [6], ხეზე მცხოვრებნი [7] იყენებდნენ. […8]. რა თქმა უნდა არსებობენ ისეთი ასკეტები, რომლებიც სრულ განმარტოებაში ცხოვრობენ უდაბნოში და რომლებიც სრულ ჰარმონიაში თანაცხოვრობენ ცხოველებთან ერთად და ცნობილნი არიან „მწყემსების“ სახელწოდებით [9]. ოღონდ, მოღვაწეობის ამ უკიდურესი ფორმის იშვიათ ფენომენს ეკლესიის მრევლისგან არც სიმპათია და არც გაგება არ დაუმსახურებია, არც საპატიო ადგილი თუ გამართლება არ მოუპოვებია საეკლესიო შეგნებაში [10].

ესკლესიის ისტორიკოსების თანახმად [11], სალოსობის ისეთი ფორმა ჩნდება, როგორიცაა სულელად თავის მოკატუნება (დაახლოებით IV საუკუნე) [12]. სალოსობა ზოგიერთი მონაზვნისათვის ხელოვნური ცხოვრების ერთ-ერთი სახეობა იყო, ვინაიდან, როგორც ეს შესავალში აღვნიშნეთ, ისინი აპათიაში ცხოვრობდნენ, ვინაიდან მრავალი წლის მანძილზე უდაბნოში მოღვაწეობდნენ, მაშინ როცა ძალიან ცოტა ეკუთვნოდა კინოვიურ ცხოვრების სტილს [13].

ასკეტები თუ უდაბნოში მოღვაწეობენ, საზოგადოების საცდურთაგან მოშორებით, სალოსები ადამიანთა შორის, ქალაქებში მოღვაწეობენ. ამიტომაც ალბათ სალოსობა სრულყოფის ურთულეს გზას წარმოადგენს.

2. ეტიმოლოგიური ანალიზი სიტყვებისა „μωρός“ (სულელი), „σαλός“ (სალოსი) და „σαλότητα“ (სალოსობა)

სიტყვა სულელი, ბერძნულად „μωρός“ მომდინარეობს ზმნიდან „μωραίνω“, რაც სულელურად მოქცევას და ლაპარაკს, გამოსულელებას ნიშნავს [14]. ძველ ბერძნულ ენაში ტერმინი „სულელი“ „μωρός“ (სისულელე უთანაბრდება უგნურებას, დაუფიქრებლობას) [15] წინ უსწრებს ტერმინს სალოსი „σαλός“, რომელიც თავდაპირველად არ გამოიყენებოდა და არც ახალ აღთქმაში არ არის ნახსენები. კორინთელთა მიმართ პირველ ეპისტოლეში [16] ჩვენ ვხვდებით სულელობის „μωρία“ ცნების ფართო გააზრებას, რაც ქრისტეს მადლს უერთდება, „ანუ არა განაცოფა ღმერთმან სიბძნე იგი ამის სოფლისაÁ? […] ჩუენ სულელ ქრისტესთვის, […] რამეთუ სულელი იგი ღმრთისაÁ უბრძნეს კაცთა არს“ [17], „რამეთუ სიბრძნე ამის სოფლისაÁ სიცოფე არს წინაშე ღმრთისა“ [18]. რაც ნიშნავს: ვიქცევი ვითარცა სულელი, ვჩანვარ როგორც სულელი [19]. შემდგომში სულიერ საყრდენად სწორედ ამ სულელობას ეძიებდნენ წმიდა სალოსები, რათა თავისებურად გამოეხატათ გადარჩენისა და სიწმიდის შეუთავსებლობა.

ძველ აღთქმაში ვხედავთ, რომ „ქრისტეს მიერ სალოსის“ წინამორბედნი არიან ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველები, რომლებიც უფლის ბაგეები იყვნენ, რომელთაც ღმრთიური ნებისადმი დაჩლუნგებული ხალხის ყურადღება უნდა მიეპყროთ [20]. მიუხედავად ყოვლისა, ტერმინი „სულელი“ „μωρός“ იშვიათად გვხვდება. ისაია წინასწარმეტყველთან ეს სიტყვა ზმნის „μωρεύω“ -ს სახით გვხვდება: „ვინ სხუამან განქარვნა სასწაულნი მუცლითმეზღაპრეთანი და მისნობანი გულითგამონი? მიმაქცეველმან ცნობილთამან მართლუკუნ და განზრახვისა მათისა სულელმყოფელმან“ [ისაია 44,25] [21]. ჩვეულებისამებრ სიტყვა „სულელის“ („μωρός“) ნაცვლად გამოიყენება სიტყვა „დაუფიქრებელი, განუსჯელი“ („άφρων“) [22]. ამის საწინააღდეგოდ, ახალ აღთქმაში სიტყვა „სულელი“ „μωρός“ [23] ძალზე ხშირად გამოიყენება მთაზე ქადაგებისას [24], „სახლის მაშენებელთა“ [25] და ათი ქალწულის [26] იგავებში.

ტერმინი სალოსი („σαλός“) პირველად წმიდა პალადიოსის „ლავსაიკონში“ გვხვდება, ერთი მონაზვნის ისტორიის აღწერისას, რომელიც თავს გიჟად და ეშმაკეულად აჩვენებდა [27]. ბერძნული სიტყვების „სალოსი“ („σαλός“) და „სალოსობა“ („σαλότητα“) ეტიმოლოგიისას გარკვეულწილად დაბნეულობა შეინიშნება. არსებობს ერთი ვარაუდი, რომ ეს სიტყვა კორინთელთა მიმართ პირველი ეპისტოლის სირიული თარგმანიდან წარმოიშვა. პროფესორ ქრ. სტამულისის თანახმად: „თუკი ეს ვარაუდი სწორია, გამოთქმა ქრისტეს მიერ სალოსი სირიაში დაბადებულა და მისი სულიერი მოძღვარი პავლე მოციქულია“ [28]. პროფესორ მამა ტ. სპიდლიკის (T. Spidlik) თანახმად [29] ეს სიტყვა სირიული სიტყვიდან Sakhla (სახლა) მომდინარეობს, რომელიც ბერძნულ სიტყვას „სულელი“ („μωρός“) შეესაბამება. იმავე წყაროზე დაყრდნობით გვეძლევა ამ სიტყვის ეტიმოლოგიის შესაძლო ვარიანტი ბერძნული ტერმინიდან „სალოსი“ („σάλος“), რაც ქმედებას, აღელვებას ნიშნავს [30].

პროფესორ ლ. რაიდენის (L.Ryden) მოსაზრების თანახმად სიტყვა „სალოსის“ („σαλός“) ეტიმოლოგია ეჭვებს ბადებს. ხსენებული პროფესორი გამორიცხავს ამ სიტყვის წარმოშობას სირიული სიტყვიდან Sakhla (სახლა) და ამტკიცებს, რომ მას ეგვიპტის ისტორიაში აქვს ფესვები [31]. ჯ. სტავარდი (J. Staward) შემდეგ ინფორმაციას გვაწვდის: „ეგვიპტის უდაბნო მე-4-ე საუკუნეში იმ ტრადიციის დაბადების ადგილია, რომელიც სიგიჟეს კონკრეტულ მოწოდებად და სულიწმიდის საჩუქრად ხედავს“ [32].

ბერძნული ენის ლექსიკონში ტერმინი „სალოსი“ („σαλός“) ეტიმოლოგიურად მომდინარეობს ბერძნული ზმნიდან „σαλεύω“, რაც ნიშნავს მოძრაობას, შეძვრას და ვმოძრაობ, ვღელავ, ვფორიაქობ, რაიმეს ვაკეთებ, რომ ადგილიდან დავძრა რაიმე, ე.ი. შევარყიო, გავაქანო აქეთ-იქით, გადავხარო [33]. ზმნა „σαλεύω“-დან არის ნაწარმოები ტერმინი „σαλεία“, რაც აღელვებას, ღელვას, ფორიაქს და არამდგრად მოქმედებას ნიშნავს. შერმოჩენილია „σαλεύω“ ზმნის მეორე ფორმა, ზმნა „σαλόω-ῶ“ და „σαλέω-ῶ“, რომელიც ყოველთვის მსგავსი მნიშნველობით გამოიყენება [34]. მაშასადამე, სიტყვა „სალოსი“ („σαλός“) აღნიშნავს ისეთ ადამიანს, ვისაც მშფოთვარე გონება აქვს, ასევე სულელს, ბრიყვს, უგნურს, მაშინ როცა „სალოსობა“ („σαλότητα“) აფორიაქებულ სულიერ მდგომარეობას, სისულელესა და სიბრიყვეს ნიშნავს. ამგვარად დასტურდება ის მოსაზრება, რომ ტერმინი „სალოსი“ („σαλός“) შესაძლოა ბერძნული წარმომავლობის იყოს.

გამოყენებული მასალა: