სამღვდლო ნიჭი და ადამიანური სენი

ძალ-ღონე არ დავიშუროთ იმისათვის, რომ „შევიმოსოთ ხატიცა იგი ზეცისაგანისაჲ“ (I კორინთელთა მიმართ 15, 49), ნაცვლად „ხატისა მიწისაგანისაჲ“ (მიწიერი სამოსისა), რომელიც ჩვენ ნათლობამდე გვქონდა. თუმცა, ძალ-ღონის უშურველობა, „გაძლიერება“ უნდა იქცეს ისეთ „ქმედებად“, რომ მან დადებითი შედეგის მოტანა შეძლოს. ყოვლადმოწყალე უფალმა ღმერთმა, რომელმაც თავისი ჯვრით თავისუფლება და საუკუნოვან სიცოცხლეში შესვლის შესაძლებლობა გვიწყალობა, გვასწავლა ასევე ის რეალური გზა, რომელიც აუცილებლად უნდა გავიაროთ, რათა „აღთქმულს“ მივაღწიოთ. უფლის სათნოებით აღსავსე ცხოვრება მოიცავს საზომსა და კრიტერიუმს, ცხოვრების გარდაუვალ კანონს ყველა ეპოქის მორწმუნეთათვის. იგი არის ეგრედ წოდებული „პრაქტიკა“, რომელსაც წმიდა მამები უწოდებენ „აღსვლის თეორიას“. ლუკა მახარებლის სიტყვები „იწყო იესო ყოფად და სწავლად“ (საქმე 1, 1) თეორიისა და საქმის შეთავსების საუკეთესო მაგალითს წარმოადგენს.

გავიხსენოთ, თუ როგორ განმარტავს პავლე მოციქული სიტყვას – „მიწიერი“, მას უწოდებს „ძველ ადამიანს“, „ცოდვის სხეულს“, რათა გავაცნობიეროთ თუ რანი ვართ და რა არსებობს ჩვენში, შესაბამისად, რა ბრძოლების გამართვა გვმართებს. მოციქული ამგვარად ამბობს: „ესე უწყით, რამეთუ შჯული სულიერ არს, ხოლო მე ჴორციელ ვარ და განფრდილ ცოდვასა შინა. რამეთუ რომელსა-იგი ვიქმ, არა ვიცი; რამეთუ არა რომელი-იგი მე მნებავს, მას ვიქმ, არამედ რომელი-იგი მძულს, მას ვჰყოფ. ხოლო უკუეთუ რომელი-იგი არა მნებავს, და მას ვჰყოფ, თანა-მოწამე ვარ შჯულისა, რამეთუ კეთილ არს. აწ უკუე არღარა მე ვიქმ მას, არამედ რომელი-იგი დამკვიდრებულ არს ჩემ თანა ცოდვაჲ. რამეთუ უწყი, ვითარმედ არარაჲ  დამკჳდრებულ არს ჩემ თანა, ესე იგი არს, ჴორცთა შინა ჩემთა კეთილი, რამეთუ ნებაჲ იგი წინა მიც მე, ხოლო საქმედ კეთილისა მის არა ვჰპოებ. რამეთუ არა რომელი-იგი მნებავს კეთილი, მას ვჰყოფ, არამედ რომელი-იგი არა მნებავს ბოროტი, მას ვიქმ“.

შემდეგ კი აგრძელებს: „ხოლო უკუეთუ, რომელი-იგი მე არა მნებავს და მას ვჰყოფ, არღარა მე ვიქმ მას, არამედ რომელი-იგი დამკვიდრებულ არს ჩემ თანა ცოდვაჲ. ვპოვო-მეა შჯული, რომელსა უნდეს ჩემდა ყოფად კეთილისა, რამეთუ მე ბოროტი წინა მიც? რამეთუ თანა-მნებავს მე შჯულსა ღმრთისასა შინაგანითა მით კაცითა და ვხედავ სხუასა შჯულსა ასოთა შინა ჩემთა, რომელი-იგი წინა-განეწყვების შჯულსა მას გონებისა ჩემისასა და წარმტყუენავს მე სჯულითა მით ცოდვისაჲთა, რომელი-იგი არს ასოთა შინა ჩემთა“. ბოლოს კი მწუხარე დილემით ასრულებს: „უბადრუკი მე ესე კაცი! ვინ-მე მიჴსნეს ჴორცთა ამათგან ამის სიკუდილისათა?“ (რომაელთა მიმართ 7, 14-24).

ეს აღწერა ადასტურებს დაცემას, რომელიც ჩვენ ცოდვისა და ღმრთის „ხატისა და სახის“ სამწუხარო განადგურების შედეგად განვიცადეთ. პავლე მოციქული ამ სიტყვებით ცოდვის ძალას გვიმხელს, რომელიც ჩვენში არსებობს და არა მხოლოდ ზემოქმედებს, არამედ აიძულებს კიდეც ადამიანურ ნებას. იგივე აზრია გადმოცემული დაბადებაში, სადაც შემდეგს ვკითხულობთ: „ბოროტისკენაა მიდრეკილი ადამიანის გულისთქმა მისი სიყრმიდანვე“ (დაბადება 8, 21).

ამ ადამიანური სენის შესახებ დიაგნოზი ძალიან საჭიროა თქვენთვის, ყოვლად პატივსაცემო სასულიერო პირნო, რადგან სწორედ თქვენ ხართ ის მკურნალნი და მსაჯულნი, რომელთა ხელშიც უნდა გაიაროს ამ დასახიჩრებულმა სნეულმა, იმისათვის რომ მან მიაღწიოს ჯანმრთელობასა და სიცოცხლეს. ამ სნეულების განსაკურნავად რამდენიმე აუცილებელი წინაპირობა არსებობს: პირველი, იმ მიზეზების აღმოფხვრა და მათთან ყოველგვარი კავშირის გაწყვეტაა, რომლებიც ადამიანს ბიძგს აძლევენ ან მოუწოდებენ ცოდვისაკენ. მეორე, გულწრფელი სინანულია, იმისათვის რომ დავრწმუნდეთ ღმრთაებრივ სიკეთეში, რათა მოვინანიოთ და ბოლოს და ბოლოს დავუბრუნდეთ ჩვენს თავდაპირველ მსგავსებას. მესამე, ნებაყოფლობითი შრომისმოყვარეობაა, რომლის დროსაც გვმართებს ჩვენ თავზე ვიტვირთოთ სხვადასხვა ბრძოლა და ხორციელი ტკივილი, იმისათვის რომ წინააღმდეგობა გავუწიოთ ავხორცობას, რომელიც ჩვენში ცოდვის შედეგად დამკვიდრდა.

თუკი მოთმინებითა და სურვილით მიჰყვებით სინანულისა და შრომისმოყვარეობის გზას, უფლის შიში დაუყოვნებლივ გაიზრდება თქვენში.  ხოლო როდესაც იზრდება ღმრთის შიში, ასევე იზრდება გულმოდგინებაც და ის ადამიანი, ვინც სინანულს განიცდის, აღარ გრძნობს დაღლილობას. როდესაც ღმრთაებრივი გულმოდგინება ჩნდება, მას, თავის მხრივ,  მოძრაობაში მოჰყავს ყოველივე ის, რაც კი საჭირო და ნიჭით დაჯილდოებული არსებობს ჩვენს ბუნებაში და სწორედ მაშინ, ადამიანი მთელი თავისი ძალით აჩვენებს ღმერთს, რომ ეშინია მისი და რომ უყვარს ის. თუკი ეს ღმრთაებრივი გულმოდგინება არ გაიფანტება, არამედ აქტიურად იმოქმედებს – და იგი აქტიური რჩება იმ შემთხვევაში, თუკი სიზუსტით სრულდება ღმრთის მცნებები -, მაშინ ჩვენ რეალურად შევიგრძნობთ ჩვენს ცოდვილობას, ანუ გაჩნდება გრძნობა იმისა, რომ ჩვენ დავამწუხრეთ უფალი. ზუსტად აქედან იწყება სულიერი მწუხარება (იგი მკაცრ და პირქუშ ხასიათებში იწვევს უფრო მეტ სიხარულს, ვიდრე – ნუგეშს, რადგან ისინი ყოველთვის უფრო ნათლად გრძნობენ ღმრთაებრივ სიყვარულს, ვიდრე – უფლის სიმართლეს). როდესაც მწუხარება და ცრემლები არ იფანტება და არ გადის, მაშინ მცირდება ვნებათა ძალა და ძლიერდება მათ მიმართ წინააღმდეგობის გაწევის უნარი. ანალოგიურად, მორწმუნე ადამიანის სურვილითა და გულმოდგინებით ჩნდება მის გულში ქრისტეს სიყვარული.

ეს ყოველივე წარმოადგენს ღმრთაებრივი მადლის შედეგს, როდესაც ის (მადლი) მუდმივი სინანულიდან ძალად გადაიქმნება. სწორედ აქედან მოყოლებული აუცილებელია „ლოცვითი“ ვარჯიში, იმისათვის რომ გონებამ შეძლოს მადლის მუდმივი შეგრძნების შენარჩუნება, იმისათვის რომ დავიცვათ ის აორთქლებისაგან, ხოლო გრძნობები კი – ვნებათა ზეწოლისაგან. ლოცვის გარეშე შეუძლებელია რაიმე მოხდეს. ყველაზე უარესი მტერი, რომელიც ავნებს ყოველივე ამას, არის დაუდევრობა, მას წმიდა მამები უზრუნველობას უწოდებენ –  შრომისმოყვარეობის, გარჯის, ბრძოლის (ყოველივე იმის, რომლებიც, როგორც ზევით ვნახეთ, სინანულის საწყისს წარმოადგენენ) საპირისპიროს.  მაშასადამე, თუკი სიზარმაცე ხელს შეუშლის ამ სიკეთის გაგრძელებას, მაშინ ყველაფერი ფუჭი ხდება, ხოლო უკან დაბრუნება კი დიდ სირთულეს წარმოადგენს. სინანულში, როგორი ფორმითაც არ უნდა იყოს ის გამოხატული, აუცილებელია გამოცდილი სულიერი მკურნალის მხარდაჭერა, იმიტომ რომ, როდესაც ეშმაკი ხედავს ადამიანს, რომელიც წამოდგომას ცდილობს, რათა  ისევ უკან დაუბრუნდეს ღმერთს, მას კიდევ უფრო მეტად ებრძვის, ვიდრე ეს უწინ იყო და მისთვის თავგზის დაბნევას ცდილობს.

ამ პრაქტიკის მიზანს ჩვენში ღმრთაებრივი მადლის მყოფობისა და ენერგიის გამოწვევა წარმოადგენს. რადგანაც ჩვენ მარტო ვერ შევძლებთ დავამხოთ „ჩვენი გონების კანონსა და ცოდვის კანონს შორის არსებული წინააღმდეგობა“, რომელსაც ჩვენს წიაღში აქვს ფესვები გადგმული. ასე რომ, მადლის გარეშე „ჩვენ არაფრის გაკეთება შეგვიძლია“. მადლს შრომისმოყვარეობა იწვევს, უზრუნველობა და ავხორცობა კი დევნის. როდესაც ჩვენი სხეულის ნაწილები და გრძნობები წყვეტენ ცოდვასთან თანამშრომლობას, მაშინ ჩვენი გონება და გული ნათდება და ორივე ერთად ექცევა იესო ქრისტეს მორჩილების ქვეშ, ადამიანი თავისუფლდება ხრწნის კანონის ტყვეობისაგან „რამეთუ თვით იგიცა დაბადებული გან-ვე-თავისუფლდეს მონებისაგან ხრწნილებისა აზნაურებასა მას დიდებისა შვილთა ღმრთისათა“ და ამის შემდეგ იგი იქცევა „მოძღვრად“ (სასულიერო პირად), ისეთად, რომელსაც პეტრეს მსგავსად შეუძლია შემდეგის გაგება: „დამწყსენ ცხოვარნი ჩემნი“, ან „აძოენ კრავნი ჩემნი“.

ყოველივე ეს ეხება ყოველ მორწმუნე ადამიანს, თუმცა უპირველეს ყოვლისა და ძირითადად სასულიერო პირებს – მღვდლებსა და მონაზვნებს. ჩვენთვის, ვისაც ანაფორა გვაცვია, ყოველივე ეს მუდმივი შეშფოთების საგანი უნდა იყოს, რადგან სულიერება არ არის ნებაყოფლობითი არჩევანის თემა. ის ჩვენი უმთავრესი და აუცილებელი მოვალეობაა, რომლის გარეშე არსებობის მიზანი ჩვენ არ გაგვაჩნია. ფრაზაში „წადით და ჩემს მოწაფეებად აქციეთ ყოველი წარმართი“ იგულისხმება ერთგვარი სულიერი ძალა, რომელიც ჩვენ შემდეგის შემძლეებად გვაქცევს: „სახლსა ძლიერისასა შესლვად და ჭურჭელი მისი გამოტყუენვად“ (მათე 12, 29). სხვა ვინ არიან ცოდვილნი თუ არა ეშმაკის ნადავლი, რომელიც მათ საკუთარი ნებისამებრ ატრიალებს? სწორედ ეს ნადავლი უნდა დავაბრუნოთ უკან ჩვენი უფლის მეშვეობით, უნდა მოვიტაცოთ და „მიმცვალნა ჩუენ სასუფეველსა ძისა მისისა საყუარელისასა“ (კოლასელთა მიმართ 1, 13). მაშ, რაოდენი სისუფთავე და სიწმინდე გვმართებს იმისათვის, რომ თავი გავართვათ ჩვენს მისიას! რადგან, დაე, ნუ დაგვავიწყდება, რომ წმიდა მამების სწავლების თანახმად „უპირველეს ყოვლისა, თავად უნდა გავნათლდეთ და შემდეგ სხვას გავუნათოთ, ჯერ თავად უნდა განვიწმიდოთ და შემდეგ სხვა განვწმიდოთ“!

(ბერი იოსები, პარაკლისის სიტყვანი, ვატოპედური დარიგებანი 15, ვატოპედის წმიდა დიდი სავანის გამოც. , გვ. 80-94).