როგორ ვებრძოლოთ ვნებებს?

ლიმასოლის მიტროპოლიტი, მეუფე ათანასე აღწერს იმ სულიერ საშუალებებს, რომელთა მეშვეობითაც, ეკლესიის მრავალსაუკუნოვანი გამოცდილების თანახმად, მორწმუნეთა ინდივიდუალური ძალისხმევითა  და საღმრთო მადლის დახმარებით ხდება ვნებებთან ბრძოლა.

მეუფე ათანასე: – წინა შეხვედრაზე ჩვენ ვისაუბრეთ წმიდა ნიკოდიმოს მთაწმიდელის წიგნის – „უხილავი ბრძოლა“- მე-16 თავზე, რომელსაც ზოგად სათაურად ჰქონდა, თუ რა საშუალებებით უნდა დაიწყოს იესო ქრისტეს ჯარისკაცმა გათენებისთანავე ბრძოლა. ვისაუბრეთ ასევე ლოცვაზე, განსაკუთრებით კი, იესო ქრისტეს ლოცვის განსაკუთრებულ მნიშვნელობაზე. ამ წიგნის მე-17 თავში, რომელიც ძალიან პატარა თავია, დაახლოებით ერთი პარაგრაფია, წმიდა ნიკოდიმოსი ამბობს, თუ რა თანმიმდევრობით უნდა ვებრძოლოთ ჩვენს ვნებებს. იქ შემდეგია ნათქვამი: იბრძოლე ჩემო ძმაო, რათა შეიცნო ის წესრიგი, რომელიც უნდა დაიცვა, რათა ებრძოლო შენს ვნებებს ისე, როგორც გმართებს და არა უბრალოდ ან ისე, როგორც ეს თავისთავად გამოვა. ამ თანმიმდევრობას არ იცავს უამრავი და სწორედ ამის გამო ზარალდებიან. როგორც ხედავთ, ეს ერთგვარი საბრძოლო ხელოვნებაა. ეს არის სამეცნიერო ხერხი და არა ერთგვარი თვითდაგეგმარება, როცა ისე აკეთებ ყველაფერს, როგორც ამას შენ მიიჩნევ. წმიდა მამებმა თავიანთი გამოცდილებითა და იმ შინაგანი ცოდნით, რაც მათ გააჩნდათ, იმ მრავალწლოვანი ბრძოლის შედეგად, რომელსაც აწარმოებდნენ ცოდვისა და ვნებების მიმართ, აღმოაჩინეს რომ ყოველივე ამას გააჩნია ერთგვარი წესი და მას შემდეგ, რაც ადამიანისთვის ის გახდება ცნობილი, ის უფრო იოლად შეძლებს ბრძოლას და მის გარჯას ექნება შედეგი. სწორედ ამას ამბობს ამ მონაკვეთში წმიდა ნიკოდიმოსი, რომ სულიერი ბრძოლისას აუცილებლად უნდა იცოდე ის თანმიმდევრობითი წესი, რომელიც უნდა დაიცვა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, უნდა იცოდე მეთოდი და მიჰყვე მას, რათა არ დარჩეს შენი გარჯა უშედეგოდ.

ძალიან ხშირად ხდება ისეც, რომ ჩვენ მიერ გაკეთებული საქმეები მოითხოვენ დიდ შრომას, თუმცაღა მათ გააჩნიათ მცირე შედეგი. შეიძლება ისეთი რაღაცეებიც ვაკეთოთ, რაც გვგონია, რომ დაგვეხმარება, თუმცა სინამდვილეში ისინი ჩვენ გვნებენ. სამწუხაროდ, ასეთი რამ ხშირად ემართებათ ისეთ ადამიანებს, რომლებსაც არ გააჩნიათ დიდი სულიერი გამოცდილება, ისინი აკეთებენ ისეთ საქმეებს, რომლებიც მართლაც არის სულიერი საქმეები, მართლაც არის სულიერი ბრძოლები, თუმცაღა არ არის არც იმ მდგომარეობის და არც იმ დროის შესაფერისი, სადაც ისინი იმყოფებიან. როგორც ამბობდა წმიდა მამა პაისი, ასეთი ადამიანი გავს იმ ბავშვს, რომელსაც კბილები ჯერ არ ამოსვლია, თუმცაღა ცდილობს ორცხობილის ჭამას. და რა თქმა უნდა, შედეგიც არ მოჰყვება მის ქმედებას, რადგან მისთვის ჯერ არ დამდგარა ორცხობილის ჭამის დრო. როცა დრო მოვა, კი ბატონო, შეძლებს. თუმცაღა სანამ კბილები არ ამოუვა, იგი ვერ შეძლებს მის ჭამას. ასევეა სულიერი ცხოვრება. შეიძლება გავაკეთოთ ისეთი რაღაცეები, რომლებიც ჩვენ ზიანს მოგვაყენებენ, შეიძლება შევეჭიდოთ ისეთ საქმეებს, რომლებიც ჩვენგან დიდ ძალისხმევას მოითხოვს, თუმცაღა ცოტა სარგებელს თუ მოგვიტანს.

ზოგ შემთხვევებში, ისიც შესაძლებელია, რომ ასეთმა ქმედებებმა არა თუ მარტო ზიანი მოგვაყენოს, არა თუ მხოლოდ ძალებისგან გამოგვფიტოს, არამედ, დამღუპველი შედეგებიც კი მოგვიტანოს. მიუხედავად იმისა, თუ ერთი შეხედვით, ისინი სულისთვის მარგებელ საქმეებადაც შეიძლება ჩანდეს.  სხვა სიტყვებით, შესაძლოა ისინი ჩვენთვის საწამლავიც კი აღმოჩნდეს. სწორედ ამიტომაც, ჩემო შვილებო, სულიერი ბრძოლისას ჩვენ არ შეგვიძლია ვიხელმძღვანელოთ ერთი რომელიმე წიგნით, არც წმიდანთა ცხოვრებიდან მაგალითის აღება შეგვიძლია, რადგან ჩვენ ყველა სხვადასხვანაირი ადამიანი ვართ, ჩვენ არ ვიმყოფებით იმავე სულიერ მდგომარეობაში, როგორშიც იყვნენ მაგალითად რომელიმე წმიდანნი. ხშირად არასწორადაც კი ვუგებთ წმიდანებსაც. რა თქმა უნდა, გვაქვს წმიდანთა ხატება, თუმცაღა ისიც ხომ შესაძლებელია, რომ არ გვქონდეს მათი ჭეშმარიტი ხატება.  ამიტომაც ეკლესია ემყარება თავისი წმიდანების ცოცხალ გადმოცემასა და არსებობას, ემყარება სულიერი მამის ხელმძღვანელობას. მიჩნეულია, რომ რომელიმე წიგნის, რომელიმე წერილობითი გადმოცემის ან მეთოდის მიყოლა ემსგავსება იმ ადამიანს, რომელსაც სურს განკურნება მხოლოდ სამედიცინო ენციკლოპედიებისა და რჩევების კითხვით, რეალური ექიმის მონახულების გარეშე. ყველამ ვიცით, რომ არსებობს უამრავი წიგნი, რომელშიც გადმოცემულია ადამიანის მრავალი დაავადება, თუმცაღა არ არის სანდო მათი მხოლოდ წაკითხვით მკურნალობა და აუცილებელია ექიმთან ვიზიტი. შეიძლება თვითნებურად მიიღო ისეთი წამალი, რომელიც რაღაც ერთ დაავადებას მართლაც კურნავს, თუმცაღა ამავდროულად შენს ჯანმრთელობას უამრავ სხვა პრობლემას შეუქმნის. იგივე ხდება ჩვენს სულიერ ცხოვრებაშიც. არსებობს ისეთი შემთხვევებიც, როდესაც სულიერი ბრძოლა ჩვენ არ გვეხმარება. არა იმიტომ, რომ ისინი არ არიან სულიერნი, არამედ იმიტომ, რომ ჩვენ დაავადებულნი ვართ ისეთი სენით ან ვიმყოფებით ისეთ მდგომარეობაში, რომ ეს კონკრეტული სულიერი ბრძოლა არანაირ სარგებელს არ მოგვიტანს. ამიტომაც აუცილებელია, რომ გვქონდეს პირდაპირი მითითება ჩვენი სულიერი მოძღვრისაგან, რომელიც ჩვენ გვიხელმძღვანელებს.

რაც შეეხება წმიდა ნიკოდიმოს მთაწმიდელის ზემოთაღნიშნულ მეთოდს, რომელიც მოცემულია მისი წიგნის მე-17 თავში, ანუ იმ გეგმას, რაც აუცილებლად უნდა გაგაჩნდეს სულიერი ბრძოლის დროს, ის ეხება იმ საგნებისა თუ მოვლენების ცოდნას, რომლებიც შენ გებრძვიან სულიერი ბრძოლისას. წმიდა მამა შეუპოვრად აცხადებს, რომ აუცილებელია იცოდე, თუ რას ებრძვი, კარგად უნდა იცნობდე შენს თავს, რათა გაანალიზო შენი ძლიერი მხარეები და ასევე ის სისუსტეები, რაც გაგაჩნია, რაც შენში დაცემას იწვევს, იმისათვის რომ წარმართო სულიერი ბრძოლა. იგი შემდეგს ამბობს: ბრძოლის მიმდევრობა მტრისა და შენში არსებული ბოროტების მიმართ შემდეგში მდგომარეობს: უნდა შეხვიდე შენს გულში და მონდომებით გამოიკვლიო, თუ რომელი გულისთქმებითა და რომელი სურვილებითაა შენი გული გარემოცული? თუ რომელი ვნებაა მასში გაბატონებული და გტანჯავს? და სწორედ ამ ვნებების წინააღმდეგ უნდა მიმართო შენი იარაღი და იბრძოლო.

„შედი შენს გულში“ – ეს ასკეტ მამათა ერთი ჩვეული პირობაა. რას ნიშნავს შენს გულში შესვლა? გულს აქვს კარი, რომელიც იღება და იკეტება? ეს, უპირველეს ყოვლისა, შენი თავისთვის დროის მიცემას ნიშნავს, იმისათვის რომ შეძლო ერთგვარი ენდოსკოპიის გაკეთება, რათა შეხვიდე შენს შინაგან სამყაროში. იკითხავთ ალბათ, თუ სად უნდა ნახოთ ეს დრო? სახლში დრო არ გვაქვს, გვყვავს ბავშვები, გვაქვს საქმეები, მთელი დღე დავრბივართ, ვშრომობთ, ვიღლებით, როგორც კი სახლში მივდივართ, მაშინვე ვიძინებთ, ვიღვიძებთ დილით და კვლავ ზეწოლა, ნერვიულობა, ღელვა… სად მაქვს დრო იმისათვის, რომ ჩემს თავს ჩავუღრმავდე? და მართლაც, ფაქტია, რომ ცხოვრება თანამედროვე საზოგადოებაში საკმაოდ დამთრგუნველია და იგი მოითხოვს დიდ დროს. თუმცაღა, ჩვენც დამნაშავენი ვართ. დრო გვაქვს ანდა როცა გვინდა მისი პოვნა, მას ყოველთვის ვპოულობთ. ათასი წვრილმანისთვის ვპოულობთ დროს, თუკი ამას მოვისურვებთ. ამასობაში ვკარგავთ დროს. მაგრამ კარგი, მოდი ვთქვათ რომ დრო არ გვაქვს. ვფიქრობ, სხვა დროსაც აღვნიშნეთ, რომ ეკლესია ჩვენ გვაძლევს შანსს საღმრთო მსახურებებზე დასასწრებად. ადრე მიდი ტაძარში, დამშვიდდი, მოდუნდი, ლოცვისთვის მოემზადე, ნება მიეცი გარშემო არსებულ სულიერ ატმოსფეროს, რომ შენზე ზემოქმედება მოახდინოს, და სწორედ იქ, ამ წმინდა ადგილას, გააკეთე ეს ენდოსკოპია, ჩადი შენს თავში, ნახე თუ რა ხდება შენში, გამოიკვლიე შენი თავი.

ძალიან მნიშვნელოვანია, ჩემო შვილებო, ჩვენი თავის გამოკვლევის სწავლა. კრიტიკულად შეხედე შენს თავს, ნუ იფიქრებ, რომ ეს არაფერია, რომ ასე იქცევა ყველა. თუმცა არც ძალიან სასტიკად ან მტანჯველად შეხედო. არ იყო შენ თავთან უსულგულო. იცით, რომ ზოგჯერ არსებობენ ისეთი ადამიანები, რომლებსაც რაღაც აქვთ აღმოჩენილი თავიანთ თავში და ამას საშინელი სიმკაცრით, არაადამიანური სისასტიკით უყურებენ. ეს შესაძლოა რაღაც ღრმა ფსიქიატრიული მიზეზებით იყოს გამოწვეული. ეს სიმკაცრე შეიძლება ძალიან საშიში გახდეს. საშიში, როგორც თავად მათთვის, ისე – სხვა ადამიანებისთვისაც. შეიძლება მოუსმინო ადამიანს, რომელიც აღწერს თავის თავს, აკრიტიკებს, თავს იტანჯავს, თუ რატომ ჩაიდინა ეს და რატომ გააკეთა ის, იგი გულწრფელადაა განრისხებული საკუთარ თავზე. ეს ძალიან საშიშია. არც ერთი და არც მეორე უკიდურესობა არ ვარგა. წყნარად, მიწაზე მყარად მდგომმა, გაწონასწორებულმა, ლოგიკურად უნდა შეხედო მოვლენებს. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ჩვენ ადამიანები ვართ და ჩვენ ადამიანური არასრულყოფილებანი, სისუსტეები გვაქვს. ხოლო გაუთავებელი კითხვები, თუ რატომ, რატომ, რატომ, ჩვენ არ გვმართებს. გადაჭარბებული მგრძნობელობაც არ გვმართებს, ისევე როგორც დიდი უგრძნობელობა. შუალედის დაცვაა აუცილებელი.

ჩვენს ეპოქაში ძალიან მნიშვნელოვანია და დიდი ყურადღება უნდა მივაქციოთ, რომ არ ჩავარდეთ გადაჭარბებულ ემოციურობასა და მგრძნობელობაში. მიმაჩნია, რომ ჩვენ უფრო მეტად გვებრძვის გადაჭარბებული ემოციურობა, ვიდრე – უგრძნობელობა. ხშირად უთქვამს  მამა პაისს მრავალი ადამიანისთვის ეს სიტყვები: – წადი და ცოტა უგრძნობელობა შეიძინე! იმ მნიშვნელობით, რომ ეს გადაჭარბებული, არაადამიანური ემოციურობა, რაც არ არის ჯანსაღი, არ ეხმარება ადამიანს.

მოკლედ, ჩაიხედეთ და ჩაუფიქრდით თქვენს საკუთარ თავს. სწორედ იმ დროს, როდესაც მშვიდად ხარ, როდესაც გარშემო ლოცვის ატმოსფეროა გაბატონებული, როდესაც ტაძარში იმყოფები, ჩაუფიქრდი შენს თავს განკიცხვისა და განსჯის გარეშე და გამოიკვლიე ის. მაშინ დაინახავ, თუ რატომ მოქმედებ ამგვარად. მაშინ აღმოაჩენ, რომ ხარ ბრაზიანი და ა.შ. გააცნობიერებ ყველაფერ იმას, რაც თითოეულ ჩვენგანს ინდივიდუალურად გვახასიათებს. გამოიკვლევ და აღმოაჩენ შენს ვნებებსა და სისუსტეებს. და როდესაც გამოიკვლევ ყოველივე ამას, ამბობს წმიდა ნიკოდიმოსი, აღმოაჩენ თუ რა არის შენი ყველაზე დიდი ვნება. და თუკი ეს ის ვნებაა, რომელიც გამუდმებით გებრძვის, გამუდმებით გაჩოქებს, ძირს გაგდებს ისე, რომ თავის აწევაც კი აღარ შეგიძლია, სწორედ ამ ვნებისკენ წარმართე, უპირველეს ყოვლისა, შენი ყურადღება.

რა თქმა უნდა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ შენ გულგრილი უნდა გახდე ყველა დანარჩენის მიმართ. ყოველი შემთხვევის დროს უნდა გამოიყენო ანალოგიური ბრძოლა და შესაფერისი წინააღმდეგობა. მაგალითად, თუკი ვინმე გაუმაძღარია და იცის, რომ გაუმაძღრობა მისი ყველაზე დიდი ვნებაა და ებრძვის მას, ხოლო ამ დროს, მის გარშემო ხდება რაღაც ისეთი, რაც მასში სიბრაზეს იწვევს, განა, შეუძლია მას თავის თავს უთხრას, რომ ჩემი ყველაზე დიდი ვნებაა გაუმაძღრობა და მას ვებრძვი, ამიტომ თავისუფლად შემიძლია გავბრაზდე. რა თქმა უნდა, ეს ასე არ არის. ეს უკვე ხუმრობაა. წმიდა ნიკოდიმოსი უფრო ქვემოთ ამბობს, რომ შენში არა მარტო მთავარი ცდუნებას, არამედ თუკი სხვა ვნებებსაც აღმოაჩენ, მათაც უნდა შეებრძოლო.

მაშასადამე, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ადამიანმა შეიცნოს საკუთარი თავი. ჩვენ უნდა გავაცნობიეროთ, ჩემო შვილებო, რომ გვაქვს ესა და ეს სისუსტეები. მკურნალობა იწყება ჩვენი სისუსტეების აღიარებით. ჩემზე დიდ შთაბეჭდილებას ახდენს ის, რომ წმიდა მამები უკვე საუკუნეების განმავლობაში ამას აცხადებენ, რომ მკურნალობა იწყება იმ მომენტიდან, როდესაც ადამიანი აღიარებს თავის ავადმყოფობას, სულიერ ავადმყოფობას. ეს მე ტოქსიკომანების მკურნალობის შემთხვევაშიც დავინახე. მათი მკურნალობა იწყება იმ მომენტიდან, როდესაც ისინი აღიარებენ, რომ დიახ, მე ავად ვარ, რადგან ვიღებ ნარკოტიკულ საშუალებებს. არც ერთი ნარკომანი არ განიკურნება მანამ, სანამ ის არ აღიარებს, რომ ავადაა. აღიარების მომენტიდან კი იწყება მისი განკურნება. რაც სახარებაშიცაა ნათქვამი: უძღები შვილის გამოსწორება იწყება იმ წუთიდან, როდესაც იგი გააცნობიერებს თავის შეცდომას.

ადამიანი შეიძლება განიკურნოს სულიერად იმ მომენტიდან, როდესაც იგი მიხვდება, თუ რა ვნებები გააჩნია მას. გააცნობიერებს, რომ სწორედ ეს ვნებები აშორებენ უფალს, ანადგურებენ რა მის სულს და ანადგურებენ მის ურთიერთობებს, როგორც მამა ღმერთთან, ისე საკუთარ ძმასთან, ოჯახის წევრებთან, თავად საკუთარ თავთან, გარემოსთან და ყველაფერ იმასაც ანადგურებენ, რაც კი მის გარშემო იმყოფება.

მაშასადამე, უნდა გავაცნობიეროთ და ვაღიაროთ ჩვენი სულიერი ავადმყოფობა. სანამ ამას არ გავაკეთებთ, ჩვენი მკურნალობა ვერ დაიწყება. სწორედ ამიტომაა აუცილებელი, რომ ადამიანი დაკავდეს თავისი საკუთარი თავით. ნუ მიატოვებთ თქვენს საკუთარ თავს და ნუ დაკავდებით სხვა უამრავი საქმით. რადგანაც საბოლოოდ ეს ძვირი დაგიჯდებათ. რაც დღეს პაწაწინა, ახლადამოსული ბალახია, ხვალ უკვე დიდი ეკალბარდი და ხეები იქნება. გინახავთ სახლში ამოსული დიდი ხე? ნამდვილად არ არის სასიამოვნო სანახავი. სახლში ამოდის ხე, რომლის ტოტები გამოჩრილია ფანჯრებსა და კარებებში. სწორედ ასევეა ჩვენი სულიც. როდესაც მას აკლია ჩვენი ყურადღება, იქ იზრდებიან ველური ხეები და ეკალბარდები. ადამიანი, ასეთ შემთხვევაში, რეალურად ნანგრევს ემსგავსება. იგი იტანჯება და ტანჯავს თავის გარშემო სხვებსაც. მას არ შეუძლია თავისი ადამიანური არსით ტკბობა. სწორედ ამიტომაც, ჩემო შვილებო, ძალიან მნიშვნელოვანია დავაფასოთ ის დრო, რომელსაც ეკლესიაში ვატარებთ. სწორედ ეკლესიაში შეგვიძლია ჩავუღრმავდეთ ჩვენს საკუთარ თავს. რაც არის სულიერი საქმე. დიდება უფალს, რომ მართლმადიდებლურ ეკლესიაში ჩვენ გვაქვს დრო ღმრთაებრივი მსახურებებისას, გვაქვს დრო იმისა, რომ ენდოსკოპიურად გამოვიკვლიოთ საკუთარი თავი. ეს ძალიან მშვენიერი რამაა, რადგან ადამიანი მოგზაურობას იწყებს თავის შინაგან სამყაროში. არაფერია იმაზე შესანიშნავი, რომ გახდე შენი საკუთარი თავის მეგობარი. საუკეთესო მეგობარი ჩვენთვის სწორედ ჩვენივე თავია. იგი ხომ გამუდმებით ჩვენთანაა. ჩვენს ოთახში, მოგზაურობის ჟამს არც ერთი ჩვენი მეგობარი არ მიგვყვავს თან, ჩვენი საკუთარი თავის გარდა. აუცილებელია დავუმეგობრდეთ ჩვენს თავს, შევიყვაროთ ის, მივიღოთ ისეთი, როგორიც არის. თუმცაღა არა ცუდი გაგებით, რომ აი, მე ვარ, რაცა ვარ და გავაკეთებ იმას, რასაც მოვისურვებ. არა. უნდა გავაცნობიეროთ, რომ მე ასეთი ვარ, თუმცაღა თანდათან გამოვსწორდები. ვაცნობიერებ ჩემს შეცდომებს, ვაცნობიერებ ჩემს ვნებებს, ცდუნებებს, სისუსტეებს, თუმცაღა შევეცდები ვიბრძოლო, იმისათვის რომ უკეთესი გავხდე.